🇨🇦 Lịch sử các chương trình backlog hoặc kém hiệu quả, và sự ra đời của hệ thống nâng cấp tiêu chí - Vai trò tiên phong của Ontario Startup Studio (OSS)
🕰️ 1️⃣ Khi Canada đối diện với backlog và sự “bão hòa” trong di trú
Trong hơn hai thập kỷ qua, hệ thống di trú Canada đã nhiều lần phải “tái sinh” chính mình.
Khi lượng hồ sơ vượt năng lực xử lý, hoặc chương trình không còn phù hợp với thực tế kinh tế, IRCC luôn chọn cách nâng cấp, tái cấu trúc, thay vì bỏ hẳn.
Ba giai đoạn lớn nhất của những cuộc “tái thiết” này đã hình thành nên nền tảng cho toàn bộ hệ thống di trú ngày nay.
📜 2️⃣ Giai đoạn 1: Federal Skilled Worker - từ backlog đến Express Entry
Trước 2012, chương trình Federal Skilled Worker (FSW) là tuyến chính cho lao động tay nghề cao. Tuy nhiên, do không giới hạn ngành nghề và nhận hồ sơ theo “thứ tự nộp”, backlog đã vượt 280.000 hồ sơ, và nếu tiếp tục chờ đến thời gian xử lý thì nhiều người sẽ phải chờ hơn 8 năm.
Đến năm 2012, chính phủ Canada ban hành Bill C-38, quy định:
“Các đơn xin theo chương trình Lao động Tay nghề Liên bang (Federal Skilled Worker Program) được nộp trước ngày 27 tháng 2 năm 2008 mà chưa nhận được quyết định tính đến ngày 29 tháng 3 năm 2012 sẽ bị chấm dứt xử lý.”
Nguồn: Government of Canada - Questions and Answers: Changes to Federal Skilled Worker applications
Điều này có nghĩa là các hồ sơ cũ bị xóa backlog và ứng viên được nộp lại theo tiêu chí mới, chặt chẽ hơn:
- Yêu cầu IELTS bắt buộc
- Giới hạn ngành nghề ưu tiên
- Ưu tiên job offer hợp lệ
Ba năm sau, vào 2015, hệ thống Express Entry ra đời, tạo cuộc cách mạng về tốc độ và minh bạch trong lựa chọn ứng viên tay nghề. Thời gian xét trung bình rút xuống chỉ còn 6-12 tháng, theo dữ liệu chính thức.
💡 Do đó, khi backlog quá tải, IRCC không đóng cửa chương trình, mà “reset” tiêu chí để chọn người phù hợp hơn.
💼 3️⃣ Giai đoạn 2: Federal Investor & Entrepreneur - từ hồ sơ hiệu quả kinh tế thấp đến Start-Up Visa
Đầu thập niên 2000, hai chương trình Federal Immigrant Investor Program (FIIP) và Federal Entrepreneur Program (FEP) thu hút hàng chục ngàn người, nhưng bị chỉ trích vì hiệu quả kinh tế thấp. Nhiều nhà đầu tư không sinh sống tại Canada, doanh nghiệp tồn tại trên giấy.
Theo thông báo chính thức của IRCC:
“Chương trình Đầu tư định cư Liên bang (Federal Immigrant Investor Program) và Chương trình Doanh nhân Liên bang (Entrepreneur Program) đã bị chấm dứt vào ngày 19 tháng 6 năm 2014.”
Cùng năm đó, IRCC giới thiệu chương trình Start-Up Visa (SUV), chuyển hướng từ “đầu tư tài chính” sang “đầu tư đổi mới sáng tạo”. Ứng viên không cần chứng minh tài sản, mà phải chứng minh ý tưởng sáng tạo, năng lực thực thi và sự bảo trợ từ Designated Organization (DO).
💡 Do đó, khi chương trình không tạo giá trị thật, Canada sẽ tái thiết triệt để, chọn chất lượng thay vì số lượng.
🌱 4️⃣ Giai đoạn 3: Self-Employed và xu hướng “chất lượng thay vì số lượng”
Diện Self-Employed (Nghệ sĩ, Vận động viên) từng có thời gian xét trung bình 5-6 năm, backlog hơn 12.000 hồ sơ. IRCC đã không hủy, nhưng giảm intake mạnh, thậm chí ngưng nhận hồ sơ, chỉ giữ lại nhóm ứng viên thật sự có thành tích nổi bật. Đây là ví dụ của chính sách “chắt lọc, không mở rộng”.
⚙️ 5️⃣ Xu hướng hiện nay: hệ thống “nâng cấp tiêu chí”
Nhìn lại lịch sử, có thể thấy mô hình phát triển của IRCC luôn tuân theo quy luật:
| Giai đoạn | Chương trình cũ | Tình trạng | Giải pháp của IRCC | Kết quả |
|---|---|---|---|---|
| Trước 2012 | FSW | Backlog 280.000 hồ sơ | Xóa backlog, siết tiêu chí | Ra đời Express Entry |
| Trước 2014 | FIIP & FEP | Backlog lớn, hiệu quả thấp | Đóng cửa, tái cấu trúc | Ra đời Start-Up Visa (SUV) |
| 2018–2024 | Self-Employed | Hiệu quả kém, backlog tăng | Giảm intake, chọn lọc kỹ | Giữ nhóm chất lượng cao |
💡 Quy luật rõ ràng: Canada không bỏ rơi chương trình giá trị, mà tái tạo chúng với tiêu chí cao hơn.
🇨🇦 6️⃣ Di trú là trụ cột chiến lược của nền kinh tế Canada
Canada không chỉ “mở cửa nhập cư” vì nhân đạo hay đa văn hóa, mà vì đó là nhu cầu sống còn về kinh tế. Theo dữ liệu từ IRCC:
“Di trú chiếm gần 100% mức tăng trưởng lực lượng lao động của Canada và khoảng 75% mức tăng dân số.” - Government of Canada, Immigration Levels Plan 2024–2026
Điều này có nghĩa là nếu Canada ngừng nhập cư thì dân số lao động giảm nhanh, không đủ người làm việc để nuôi hệ thống thuế, y tế và lương hưu. Vì vậy, họ phải duy trì dòng di dân ổn định mỗi năm (450.000+ người) chỉ là điều chỉnh “kênh” chứ không thể “đóng cửa” hoàn toàn.
IRCC vận hành hơn 100 chương trình di trú khác nhau (federal + provincial). Mỗi chương trình chỉ là một công cụ tạm thời để đạt mục tiêu: thu hút nhân tài, đầu tư, hoặc lao động thiếu hụt.
Khi một chương trình lỗi thời (backlog, bị lợi dụng, hiệu quả thấp), họ đổi công cụ, chứ không bỏ mục tiêu.
Về mặt pháp lý và chính trị, việc đóng cửa tốn kém và rủi ro. Khi một chương trình bị đóng, Chính phủ phải:
- Hoàn trả toàn bộ phí hồ sơ;
- Giải quyết hàng loạt kiện tụng tập thể (class action lawsuits);
- Gánh tổn thất hình ảnh quốc tế, vì nhà đầu tư và doanh nhân mất niềm tin.
Ví dụ, khi Canada đóng chương trình Federal Skilled Worker pre-2008 và Investor Program (FIIP), hàng ngàn đương đơn đã kiện chính phủ.
Kết quả chính phủ vẫn thắng kiện, nhưng thiệt hại niềm tin và uy tín là rất lớn. Do đó, IRCC ngày nay hạn chế đóng hẳn chương trình; thay vào đó, họ cải tổ, lọc hồ sơ yếu, và duy trì tính liên tục để tránh khủng hoảng truyền thông.
💰 Di trú là nguồn thu quan trọng. Mỗi hồ sơ di trú mang lại phí xử lý, phí học, phí sinh hoạt, thuế và tiêu dùng. Theo Bộ Tài chính Canada, di dân mới đóng góp hơn 1,3% GDP/năm chỉ trong 5 năm đầu định cư. Nếu “đóng cửa” hoàn toàn một dòng nhập cư, chính phủ không chỉ mất doanh thu, mà còn mất đi nguồn lao động tay nghề, sinh viên, và nhà đầu tư, những yếu tố Canada đang thiếu nghiêm trọng.
🌱 Vì vậy, Canada chọn “tiến hóa” thay vì “xóa bỏ”. Chiến lược của IRCC luôn là:
- Không xóa chương trình thật, chỉ nâng tiêu chí;
- Không đóng cửa, mà hợp nhất hoặc tái thiết;
- Không giảm người nhập cư, mà phân nhóm theo nhu cầu.
Điển hình là Start-Up Visa: dù backlog hiện cao, nhưng đây vẫn là chương trình trọng tâm trong chiến lược “Innovation-based Immigration” của Canada.
“Canada’s Start-Up Visa Program helps attract global entrepreneurs who will build innovative businesses that create jobs for Canadians.” - Government of Canada, About the Start-Up Visa Program
Do đó, IRCC dự kiện sẽ nâng chuẩn Designated Organization (DO), phân loại hồ sơ, và ưu tiên dự án hoạt động thật - như họ từng làm với Skilled Worker hay Express Entry.
🚀 Vai trò của OSS trong mô hình “tiến hóa chính sách”
Hiện nay, Start-Up Visa đang bước vào đúng chu kỳ mà các chương trình trước từng trải qua: backlog tăng, tiêu chuẩn siết, và IRCC tập trung ưu tiên doanh nghiệp thật, đang hoạt động tại Canada.
Đây chính là lúc OSS thể hiện vai trò tiên phong. Ontario Startup Studio (OSS) không chỉ giúp khách hàng nộp hồ sơ SUV, mà còn:
- Có cơ sở vật chất và đội ngũ mạnh sẵn sàng ở Canada để cây dựng và vận hành doanh nghiệp thật tại Canada;
- Cung cấp co-working space, mentoring, coaching với chuyên gia luật, tài chính, công nghệ;
- Chuẩn hóa báo cáo tiến độ theo đúng chuẩn IRCC;
- Giữ doanh nghiệp hoạt động và phát triển liên tục tại Canada, yếu tố then chốt giúp được ưu tiên xử lý.
🌟 OSS đã chuẩn bị đón đầu cho mọi sự thay đổi, vì khi IRCC nâng tiêu chí, chỉ những nhóm thật sự hoạt động mới được chọn ở lại và xử lý nhanh hơn.
🧭 Kết luận
Di trú là mạch sống của nền kinh tế và dân số Canada. Khi có sự quá tải, họ tái cấu trúc, nâng cấp tiêu chí và cải tiến mô hình, để bảo đảm di trú phục vụ đúng mục tiêu phát triển quốc gia.
Và trong mọi lần “tái sinh” đó, những tổ chức như OSS hiểu luật, làm thật, hoạt động thật, chính là nhóm đi nhanh hơn, an toàn hơn, và được ưu tiên xử lý sớm hơn khi Canada bước sang chu kỳ chính sách mới.
