Giáo dục phổ thông tại Canada: Có khái niệm "ở lại lớp" không? Cách linh hoạt trong việc đánh giá học tập
Nhiều người hỏi "Khi gia đình quyết định định cư ở Canada, liệu con cái từng theo học phổ thông tại Việt Nam và chưa thật sự thành thạo tiếng Anh, có phải đối mặt với rủi ro 'ở lại lớp' không?"
Đây là một lo lắng rất phổ biến. Tuy nhiên, theo cách vận hành của các trường công lập và công giáo tại Canada, khái niệm “ở lại lớp” gần như không được áp dụng theo nghĩa truyền thống, đặc biệt ở bậc tiểu học và trung học cơ sở. Thay vào đó, nhà trường tổ chức việc học theo độ tuổi ở bậc tiểu học và theo hệ thống tín chỉ ở bậc trung học, kèm theo nhiều cơ chế hỗ trợ để học sinh mới có thể dần hội nhập.
Vì sao Canada không đặt nặng việc “ở lại lớp”?
Các nhà giáo dục Canada xuất phát từ quan điểm rằng mỗi học sinh có tốc độ phát triển khác nhau và nên được đánh giá dựa trên năng lực và tiến trình cá nhân, thay vì so sánh với các bạn cùng lớp theo một chuẩn cứng nhắc.
Thứ nhất, hệ thống giáo dục chú trọng đến sự phát triển toàn diện của học sinh, ngoài trí thức còn là phát triển sức khoẻ, tậm lý theo đúng độ tuổi. Việc “ở lại lớp” theo cách truyền thống dễ khiến trẻ mất tự tin, phát triển tinh thần thể chất không đồng đều với bạn cùng lớp, trong khi mục tiêu của giáo dục là giúp trẻ cảm thấy an toàn và sẵn sàng học tập trong môi trường mới.
Thứ hai, việc không “ở lại lớp” không đồng nghĩa với việc học sinh bị bỏ mặc. Khi gặp khó khăn, đặc biệt là về ngôn ngữ, nhà trường sẽ bố trí các hình thức hỗ trợ phù hợp để học sinh có thể theo kịp chương trình.
Thứ ba, việc đánh giá học sinh trong học tập không chỉ dựa trên điểm số. Sự tiến bộ, mức độ tham gia vào lớp học và khả năng áp dụng kiến thức vào thực tế đều được xem xét trong quá trình đánh giá.
Cách nhà trường hỗ trợ học sinh mới nhập cư
Đối với học sinh mới đến Canada, nhà trường sẽ thực hiện đánh giá đầu vào để xác định mức độ tiếng Anh và nhu cầu hỗ trợ. Từ đó, học sinh có thể được xếp vào các chương trình hỗ trợ phù hợp.
Học sinh chưa thành thạo tiếng Anh sẽ được tham gia các lớp ESL (English as a Second Language) hoặc ELD (English Literacy Development). Đây là các chương trình chính thức của nhà trường, không phải lớp học tạm thời hay lớp “phụ”.
Trong suốt thời gian học ESL hoặc ELD, học sinh vẫn học cùng các bạn cùng tuổi và được hỗ trợ ngôn ngữ song song. Mục tiêu của các chương trình này là giúp học sinh dần đủ năng lực để theo chương trình học bằng tiếng Anh một cách độc lập.
Thời gian học ESL hoặc ELD không cố định, thường kéo dài từ một đến vài năm, tùy theo đánh giá định kỳ của nhà trường và tiến bộ thực tế của từng học sinh.
Report Card: đánh giá theo chương trình phân bổ cho từng học sinh, chứ không so sánh trình độ giữa các trẻ
Report Card trong hệ thống giáo dục công lập tại Canada không dùng để so sánh trình độ giữa các học sinh trong cùng một lớp. Thay vào đó, bảng điểm phản ánh việc mỗi học sinh đang học theo chương trình nào và đạt được mục tiêu học tập của chương trình đó hay chưa.
Với cùng một môn học, học sinh có thể theo các chương trình khác nhau như ESL/ELD, French hoặc chương trình chính khóa. Việc đánh giá dựa trên yêu cầu của chương trình mà học sinh đang học, không dựa trên việc học sinh đó giỏi hay yếu hơn bạn bè. Vì vậy, học sinh học ở level phù hợp với mình vẫn có thể đạt kết quả tốt nếu đáp ứng đúng mục tiêu học tập của level đó.
Cách đánh giá này giúp học sinh không bị áp lực so sánh, tập trung vào sự tiến bộ cá nhân và tạo động lực để các em học tập và hội nhập tốt hơn.
- ESL/ELD áp dụng cho học sinh mà tiếng Anh không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ. Đây là các chương trình chính thức nhằm hỗ trợ học sinh mới đến Canada phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc và viết, trong khi vẫn tiếp tục học các môn học khác. Thời gian học ESL/ELD không cố định, phụ thuộc vào tiến bộ thực tế của từng học sinh và được đánh giá định kỳ.
- IEP (Individual Education Plan) được áp dụng khi học sinh cần cách học và cách đánh giá phù hợp hơn, có thể do khó khăn học tập, tình trạng sức khỏe hoặc nhu cầu học nâng cao. IEP xác định mục tiêu học tập và phương pháp giảng dạy riêng, không ảnh hưởng đến việc lên lớp hay bằng tốt nghiệp.
- French được ghi chú khi môn học được giảng dạy bằng tiếng Pháp.
- SHSM (Specialist High Skills Major) áp dụng cho học sinh trung học theo chương trình chuyên sâu, định hướng nghề nghiệp.
Ví dụ thực tế trong lớp học: học khác nhau nhưng vẫn được đánh giá công bằng
Trong lớp học, giáo viên không yêu cầu tất cả học sinh phải học và làm bài giống nhau. Với Reading, trong cùng một lớp, học sinh được chọn sách theo level phù hợp với mình. Trẻ thông thạo tiếng Anh có thể đọc sách level cao, trẻ mới học tiếng Anh đọc sách dễ hơn. Nếu mỗi em hoàn thành tốt yêu cầu ở level của mình, đều có thể được đánh giá mức A, vì giáo viên đánh giá dựa trên mục tiêu học tập của từng level, không so sánh giữa các học sinh.
Tương tự với Writing, có em viết đoạn ngắn bằng câu đơn, có em viết bài dài với cấu trúc phức tạp hơn. Miễn là đáp ứng đúng yêu cầu của level đang học, học sinh vẫn được ghi nhận kết quả tốt. Trong Math, cùng một chủ đề nhưng học sinh có thể làm bài ở mức độ khác nhau; việc đánh giá tập trung vào mức độ hiểu bài, không phải độ khó của bài làm.
Chính cách học và đánh giá này giúp học sinh mới nhập cư không bị áp lực, không sợ thua kém, dần tự tin hơn và thích đến trường, dù xuất phát điểm tiếng Anh còn hạn chế.
Ở bậc trung học: không “ở lại lớp”, mà hoàn thành tín chỉ
Khi bước vào trung học phổ thông, cách vận hành có sự thay đổi. Ở giai đoạn này, học sinh học theo hệ thống tín chỉ, chứ không theo khái niệm “lên lớp - ở lại lớp” như trước.
Điều này có nghĩa là việc học sinh được xếp lớp theo độ tuổi không đồng nghĩa với việc đã đủ điều kiện tốt nghiệp. Để tốt nghiệp trung học, học sinh phải hoàn thành đủ số tín chỉ theo yêu cầu của school board.
Đối với học sinh mới từ Việt Nam sang khi đang học lớp 11, 12, đặc biệt là những em tiếng Anh còn yếu, cần thời gian học ESL hoặc ELD, việc kéo dài thời gian học trung học là hoàn toàn bình thường. Nhà trường có thể sắp xếp cho học sinh học thêm học kỳ, học thêm năm hoặc tham gia các lớp bổ trợ để hoàn tất tín chỉ. Đây không phải là “ở lại lớp”, mà là hoàn thành chương trình theo đúng yêu cầu học thuật.
Kết luận
Mỗi học sinh có thể học theo một trình độ và cách tiếp cận khác nhau, nhưng tất cả đều được đánh giá dựa trên chương trình học mà các em đang tham gia. Ở lớp 1-8, đánh giá report card, có từng lựa chọn, nên trẻ học trình độ khác nhau nhưng vẫn có điểm số theo chương trình đang học, và vẫn được "lên lớp" bình thường dù học chương trình nào, không phải so sánh với trẻ khác.
Điều này giúp đảm bảo rằng mỗi trẻ đều được công nhận và đánh giá dựa trên tiến trình cá nhân của các em, không phải dựa trên chuẩn mực.
Hệ thống giáo dục Canada phản ánh một triết lý giáo dục chân chính: tôn trọng và phát triển toàn diện cho mỗi học sinh, không chỉ trong lớp học mà còn trong cuộc sống.
Hãy đặt hẹn tư vấn với KeyApply nếu bạn cần nơi làm hồ sơ Canada uy tín.